|
Bonewits' Geavanceerde Raamwerk ter Evaluatie van Sektegevaar
(Versie 2.6)
Alle rechten voorbehouden, © 1979, 2001, 2004 c.e.,
Isaac Bonewits
Nederlandse vertaling: A.E.Veltstra, 2008
|
Inleiding
Gebeurtenissen in de afgelopen decennia hebben
duidelijk aangetoond hoe gevaarlijk sommige religieuze alsook
seculiere organisaties (door tegenstanders ook wel "cults"
genoemd) kunnen zijn voor hun eigen leden, maar ook voor anderen
in hun invloedssfeer. Leiders en leden van menige organisatie
zijn beschuldigd van "brainwashen", lichamelijk geweld,
kindermisbruik, verkrachting, moord, massazelfmoord, militaire
oefening en illegale wapenhandel, bemoeienis met lokale overheden,
internationaal terrorisme en andere misdaden, en te vaak waren
die beschuldigingen gerechtvaardigd. Dit kon geschiedsschrijvers
en andere experts van wat doorgaans "nieuwe" religies
worden genoemd (ongeacht hoe oud die mogen zijn in hun oorspronkelijke
culturen) zelden verbazen. Minderheden, in het bijzonder religieuze,
worden namelijk regelmatig van misdaden beschuldigd door de meerderheid.
(Voorbeeld weggelaten.)
Desalniettemin, ondanks alle historische en
filosofische waarschuwingen, hebben doorsnee mensen, geconfronteerd
met vrienden en geliefden die zich aansluiten bij onalledaagse
groepen, of die wellicht overwegen zichzelf aan te sluiten, een
relatief eenvoudige manier nodig om vast te stellen hoe gevaarlijk
of ongevaarlijk een willekeurige groep waarschijnlijk zal zijn,
zonder zich bloot te stellen aan diens invloed, en zonder te
veroordelen op basis van theologische of ideologische gronden
alleen (wat de normale methode is, zoals gehanteerd door "anti-cult"-organisaties).
In 1979 heb ik een evaluatiemiddel opgezet
dat ik nu "Bonewits' Geavanceerde Raamwerk ter Evaluatie
van Sektegevaar" noem (oftewel "ABCDEF" in het
Engels, omdat een dergelijke evaluatie zo simpel moet zijn als
het alfabet). Een kopie hiervan werd datzelfde jaar opgenomen
in de herziene versie van mijn boek "Real
Magic". Ik weet dat het niet perfect is, maar meen
dat het de gevaarlijke organisaties doeltreffend kan scheiden
van de misschien rare, maar ongevaarlijke. Terugkoppeling van
de gebruikers wordt altijd op prijs gesteld. Indirecte terugkoppeling,
in de vorm van het aantal plaatsen binnen en buiten het internet
waar dit ABCDEF is opgedoken, bleek doorgaans prettig. Zo werd
het bijvoorbeeld verkozen om te verschijnen op de website van
het Institute for Social Inventions, die het parafraseerden voor
hun overzichtvan "Best
Ideas - A compendium of social innovations".
Het doel van dit evaluatiemiddel is om een
hulp te zijn voor zowel amateur- als professionele observators,
alsook huidige en potentiële leden van verscheidene organisaties
(inclusief religieuze, occulte, psychologische en politieke),
bij het vaststellen van het risico van de ene organisatie vergeleken
met andere, op gevaar voor de lichamelijke en geestelijke gezondheid
van haar leden en andere mensen in haar invloedssfeer. Over "spirituele
gevaren", als die er al zijn, kan niet worden gesproken,
omdat het pad naar verlichting van de ene persoon door een bewandelaar
van een ander pad al snel wordt beschouwd als kortzichtig of
zelfs verdoemd.
De vuistregel is, dat een hogere numerieke
score (verder naar rechts op de schaal) voor een organisatie
wijst op een groter risico voor gevaar. Het moge duidelijk wezen
dat veel van de schalen in het framewerk subjectief zijn, maar
toch maakt het het mogelijk een praktisch oordeel te vellen over
vragen van het soort "is deze groep gevaarlijker dan die?",
vooropgesteld dat alle numerieke toekenningen zijn gebaseerd
op accurate en onbevooroordeelde observering van werkelijk gedrag
door de organisaties en hun leiderschap (waarbij dat werkelijke
gedrag af kan wijken van officiële berichtgeving). Dat betekent
dat misschien nog wel meer aandacht moet worden besteed aan hetgeen
gedaan wordt door leiders op niveaus lager dan de top, dan aan
de top zelf; afschuiven van verantwoordelijkheid is historisch
gezien tenslotte geen nieuwe ontwikkeling.
Dit hulpmiddel kan worden ingezet door ouders,
verslaggevers, politieagenten, sociaal wetenschappers, en anderen
die geïnteresseerd zijn in het evalueren van de werkelijke
gevaren van een organisatie of beweging. Verschillende observanten
zullen verschillende maten van precisie bereiken, afhankelijk
van de mate van uitwerking van hun numerieke toekenning aan elke
schaal. Desondanks zouden hun vergelijkingen tussen verschillende
groeperingen redelijk valide moeten zijn, wanneer zij voor alle
bestudeerde groeperingen dezelfde inschaal- en weegmethode hanteren.
Mensen echter die niet in staat zijn concurrerende religies op
hun waarde te schatten, zullen het ABCDEF irritant onbruikbaar
vinden voor het promoten van hun eigen theologie. Erger nog:
deze leden van het Religious
Reich en bevriende theocraten zullen herkennen dat hun eigen
organisaties (en een groot aantal doorsnee kerken) veel "cult-achtiger"
trekjes vertonen dan veel van de minderheidsreligies die zij
zo bitter bevechten.
Het moet gezegd worden dat het ABCDEF is gebaseerd
op moderne psychologische theorieën over geestelijke gezondheid
en persoonlijke groei, en op mijn jarenlange medeobservatie van
en geschiedkundig onderzoek naar minderheidsreligies. Zij die
geloven dat relativisme en anarchie net zoveel risico vertegenwoordigen
voor de geestelijke gezondheid als absolutisme en authoritarisme,
zullen wellicht besluiten dat organisaties met zowel extreem
hoge scores als extreem lage scores gevaarlijk zijn. Voor wat
betreft het risico voor lichamelijk welzijn echter, wijzen zowel
de geschiedenis als recente gebeurtenissen duidelijk aan waar
de grootste gevaren schuilen, met name omdat de lager scorende
organisaties normaliter zo'n lage graad kennen van overleving
en groei, dat zij zelden de macht ontwikkelen om grootschalige
misdaden te plegen, zelfs al hadden zij daartoe de filosofische
of politieke intentie.
|
|
Het Geavanceerde Bonewits' Cultgevarenevaluatieframe
(versie 2.6)
Nederlandse vertaling: A.E.Veltstra, 2008
|
|
Factoren: |
|
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Laag Hoog
|
| 1 |
Interne controle: mate van interne politieke en sociale
macht uitgeoefend door de leider(s) over leden; ontbreken van
duidelijk omschreven organisatorische rechten voor leden. |
1 |
_________________________
|
| 2 |
Externe controle: mate van gewenste of verkregen externe
politieke en sociale invloed; nadruk op het politieke en sociale
gedrag dat leden vertonen buiten de groep om. |
2 |
_________________________
|
| 3 |
Wijsheid / Kennis geclaimd door de leider(s): mate
van foutloosheid gesteld of aangenomen over besluitvorming of
interpretatie van doctrines en heilige geschriften; aantal en
mate van ongegronde en / of onbewijsbare geclaimde getuigschriften. |
3 |
_________________________
|
| 4 |
Wijsheid / Kennis toegewezen aan de leider(s) door
leden; mate van vertrouwen in besluitvorming of interpretatie
van doctrines en heilige geschriften door de leider(s); mate
van vijandigheid door leden ten opzichte van critici van binnen
en buiten de groep, en ten opzichte van pogingen tot verificatie. |
4 |
_________________________
|
| 5 |
Dogma: inflexibiliteit van de realiteitszin die aangeleerd
wordt, mate van inflexibiliteit van de doctrine oftewel fundamentalisme;
vijandigheid ten opzichte van relativisme en situatiegebonden
ethiek. |
5 |
_________________________
|
| 6 |
Werving: nadruk gelegd op het aantrekken van nieuwe
leden; mate van proselitering; eis voor alle leden om nieuwe
leden aan te leveren. |
6 |
_________________________
|
| 7 |
Facades: aantal organisaties verbonden aan de hoofdorganisatie,
gebruik makend van andere namen, in het bijzonder wanneer de
verbinding verborgen wordt gehouden. |
7 |
_________________________
|
| 8 |
Rijkdom: hoeveelheid liquide middelen gewenst of verkregen
door de organisatie; nadruk op donaties van leden; mate van verschil
tussen economische levensstijl tussen de leider(s) en de leden. |
8 |
_________________________
|
| 9 |
Sexuele beïnvloeding over leden door de leider(s)
van niet-tantrische organisaties; mate van macht uitgeoefend
over de sexualiteit van leden in termen van sexuele geaardheid,
gedrag, en / of partnerkeuze. |
9 |
_________________________
|
| 10 |
Sexuele voortrekking: mate van bevooroordeling afhankelijk
van sexuele activiteit met de leider(s) van niet-tantrische organisaties. |
10 |
_________________________
|
| 11 |
Censuur: mate van machtsuitoefening over de toegang
van leden tot meningen van buiten ten aanzien van de organisatie,
haar doctrines en haar leider(s). |
11 |
_________________________
|
| 12 |
Afscherming: mate waarin leden worden weerhouden van
communicatie met nietleden, inclusief familie, vrienden, en geliefden. |
12 |
_________________________
|
| 13 |
Wegloopbeheersing: intensiteit van maatregelen om
te voorkomen dat leden weglopen, of om ervoor te zorgen dat weglopers
terugkeren. |
13 |
_________________________
|
| 14 |
Geweld: mate van goedkeuring over geweld gebruikt
door of voor de groep, haar doctrines en haar leider(s). |
14 |
_________________________
|
| 15 |
Paranoia: mate van angst voor echte of fictieve vijanden;
overdrijving van de macht van tegenstanders; aanwezigheid van
complottheorieën. |
15 |
_________________________
|
| 16 |
Grimmigheid: mate van afkeuring over grappen gemaakt
over de organisatie, haar doctrines en haar leider(s). |
16 |
_________________________
|
| 17 |
Overgave van zelfbeschikking: mate van gebrek aan
persoonlijke verantwoordelijkheid van leden; mate van individuele
machteloosheid binnen de groep, veroorzaakt door de organisatie,
haar doctrines en haar leider(s). |
17 |
_________________________
|
| 18 |
Tegenstrijdigheid: mate van goedkeuring van acties
die de organisatie officieel afkeurt als immoreel of onethisch,
wanneer diezelfde acties worden uitgevoerd door of voor de eigen
organisatie, haar doctrines en haar leider(s); bereidheid om
de door de organisatie verklaarde principes op politiek, psychologisch,
sociaal, economisch, militair, of ander vlak te verbreken. |
18 |
_________________________
|
| |
Vertalingen
Een Engelse vertaling van versie 2.6 is beschikbaar als :
Advanced Bonewits' Cult Danger Evaluation
Frame.
Een Duitse vertaling van versie 2 van het ABCDEF is beschikbaar
als: Isaac Bonewits' Sektengefahr
Checkliste.
Een Franse vertaling van versie 2.6 is beschikbaar als: Grille avancée de Bonewits pour
l'évaluation du danger potentiel d'une secte.
Een Italiaanse vertaling van versie 2.6 is beschikbaar als:
Documento Avanzato di Isaac
Bonewits per la Valutazione del Pericolo del Culto.
Een Poolse vertaling van versie 2.6 is beschikbaar als: Zaawansowany
Kwestionariusz Bonewitsa Oceniajacy Niebezpieczenstwo Sekty.
Een Portugese vertaling van versie 2.6 is beschikbaar als:
A Ferramenta
Avançada de Bonewits para Avaliação de Seitas.
Andere vertalingen worden gepubliceerd zodra zij beschikbaar
komen.
|
|
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Laag Hoog
|
|
|
Alle rechten voorbehouden, 1979, 2001, 2004:
Isaac Bonewits. Deze tekst mag vrijelijk worden verspreid over
het internet, op voorwaarde dat het niet wordt gewijzigd, dat
het versienummer behouden blijft, en dat alles in deze verklaring
ook wordt opgenomen. Als u op een of meer van Isaac Bonewits'
mailinglists wilt worden opgenomen, kunt u hier
terecht voor abonnementsinformatie.
NB: dit is een van Isaac Bonewits' meest
gewilde essays, dus als je een kopie wilt publiceren is dat prima,
maar controleer a.u.b. regelmatig op verbeteringen. Als iemand
dit of een van de andere essays wil vertalen, zal hij de vertaling
met vreugde op zijn website plaatsen.
| Is de toegang tot dit materiaal u enkele euro's,
dollars, ponden of yens waard? Gebruik dan de
donatieknop om uw donatie veilig over te maken aan Isaac
en Phaedra Bonewits, zodat zij deze website kunnen blijven veroorloven
en kunnen laten groeien! Of u kunt uw lokale occulte / nieuwetijdswinkel
adviseren een van hen uit te nodigen voor zijn
of haar
kleurrijke presentaties, of u kunt hun Ongegeneerde
Bedelpagina bezoeken, of u kunt gewoon geld opsturen aan
Postbus 1010, Nyack, NY, USA 10960-8010. |
|
 |
Isaac & Phae zeggen:
Wij gebruiken Paypal en bevelen het
aan!
|
|
|
|